Dr. Muharrem Bayar
MÜDERRİS ŞEMSEDDİNEFENDİZADE MUSTAFA BEY (BOSTAN BEY) ( -1913)
Yaptığı hizmetleri günümüze kadar gelen ünlü belediye başkanı, unutulmaz şehremini Şemsedddinzade Mustafa Bey nam-ı diğer Bostan Bey…..
Büyük ataları İstanbul’un Beşiktaş ilçesindeki medreselerde ders vermiş müderrislerden, biyografileri kaynak eserlere girmiş Müderris Şemseddin Efendi, 1597 yılında Afyonkarahisar’ın Çay ilçesindeki Aleaddin Keykubat Medresesine atanmış, 1605 yılında burada emekli olmuş, Eber Köyü vakfı emeklilik olarak verilmiş, hastalanıp ölünce evlatları Akşehir’e taşınmıştır. Akşehir’in saygın esnaflarından Eczacı Şemseddin Güneş torunlarındandır.
Ünlü Müderris Şemseddin Efendi( -1605)
XVI. asırda yaşamıştır. Osmanlı Döneminin ünlü Şeyhü’l -İslamlarından Ebu’s -Suud Efendi’den ders almıştır. H.1003/M.1595 yılında İstanbul İbrahim Kethüda Efendi Medresesine müderrisliğine atandı.
H.1005/M.1597 yılı Ramazan ayında Seyyid Sâfi Efendi’nin yerine Akşehir yakınlarındaki Çay Medresesine müderris oldu. H.1013/M.1605 yılında hastalandı. Aynı yıl Ramazan ayında vefat etti. Mezarı Akşehir’dedir.
Taşköprülü Ahmet Efendi “Şekâik en-Nu’mâniyye,” isimli eserinde bu ünlü bilim adamı için şunları söyler: “Mavera-i bahr-i Rum’dan karin zuhuru vafık-ı vücudun fâizü’n-nur olup derece-i istidada vasıl olduk da devr-i menasil ifade-i derya-i tahkik ve icad ederek Ebu’s-Suud Efendi Hazretlerinin estan-ı gerdûn cenablarına intisap ve madde-i mülâzamatla iktisap şeref-i ihsap eylemişidi. Ahz-ı medâris akd-i meclis idüp kırk akça medreseden ma‘zul iken bin üç Şaban’ın da müte‘cem efendi yerine İstanbul’da İbrahim Kethüda Medresesi olmuş idi.
Bin beş Ramazan’ında Seyyid Safi Siyah yerine Akşehir kurbünde vak‘i Çay Medresesini, Çay’da karar kılmışdı. Beade’l-ferağ vize fetavasına nâil ve meşâgal olup bin on üç Ramazan’ında verâ-i berç mâzarda menvâri ve gârik-i derya-ı rahmet –i bâri olmuş idi. Medrese-i mâhlule Kefeli Mustafa Çelebi’ye verildi. Merhum ve merkum munis-i envar Ulum-ı Haccü’l-Haremeyn ilm ü kemalde beynü’l-beyn mütevazi ve edib pîr-i münevverü’l-meşib idi.”
[1] (eş-Şekâik en-nu’mâniyye Mecdî Efendi Tercümesi, İstanbul, 1269, s. 360; Ömer Rıza Kahhâle, Mu’cem el-müellifîn, Beyrut, Tarihsiz, XIII,s.111)
Çocuklarına ekmeklik olarak Akşehir Sancağı’nın İshaklı Kazasına bağlı Eber Köyü geliri verildi. Yıllar sonra torunlarından Miralay Şemseddin Bey, Eber Köyünde dedesinin hatırasına büyük bir külliye yaptırmıştır. H.1252/M.1836 tarihinde yaptırdığı bu külliyeden cami, medrese, hanğah, hamam zaman içinde yok olmuştur. Kasabanın ihtiyarları atalarından rivayeten öğrendiklerine göre külliyeye ait vakıf eserlerin yerlerini gösterdiler. Ama arsadan başka bir şey kalmamış, cami yıkılmış, yerine yeni bir cami yapmışlar. Külliyeden günümüze ulaşan iki çeşme ayaktadır.
Çeşmelerin üzerinde ki yapım kitabeleri bir mermer pano içinde üç defa tekrarlanmıştır.
Tek cepheli olan çeşme toplama mimari parçalarla yapılmıştır. Üstü beton ile örtülmüştür. Ayna taşının üstünde üç satırlık kitabesi, altında su tabının konduğu işlemeli bir niş vardır. Nişin altında suyun aktığı iki lüle bulunur.
ﺼﺎﺣﺐﺍﻟﺨﻴﺮﺍﺖﻮﺍﻟﺣﺳﻨﺎﺖ Sahibü’l-hayrat ve’l-hasanat
ﻮﺮﺍﻋﺐﺍﻟﺠﺗﻰﻮﺍﻟﺪﺮﺠﺎﺖ Ve’r-rağıbü’l-cennet ve’d-derecat
ﻤﻴﺮﺍﻻﻯﺸﻤﺲﺍﻠﻴﻦﺒﻜﻚ Miralay Şemseddin Bey’in hayratıdır
ﻴﺮﺍﺘﻴﺪﺮﺳﺗﻪ١٢٥٢ Sene: 1252
Akşehir’in Ünlü Belediye Başkanlarından Şemseddinzade Mustafa Bey ( -1913)
Miralay Şemseddin Bey’in oğlu Hacı Bostan ismi ile meşhur olan Hacı Mustafa Efendi 1886 yılında Akşehir Belediye Başkanlığı yapmış,1329/1913 yılında ölümüne kadar belediye meclis üyeliği görevini yürütmüştür. Müze olarak kullanılan eski belediye binasını 1886 yılında yaptırmıştır.
1886 yılı salnamesinde “Meclis-i Beledi” başlığı altında, Akşehir Belediyesi’nin meclis üyeleri zikredilmiştir. Buna göre belediye meclisi şu üyelerden meydana geliyordu:
“Reis: Bostan Bey
Aza: Haydar Efendi, Karabet Efendi, diğer Karabet Efendi, Artin Efendi, Kirkor Efendi, Agiya Efendi
Kalfa: Mığırdıç Efendi” [2] 1303 H.(1886 M.) tarihli Konya Vilayeti Salnamesi, s.173.
Mustafa Bey’in günümüze ulaşan eserleri:
1.Şehir İmar planı yaptırılmış: Hacı İbrahim Sultanın vakıf olan H.730/M.1329 tarihde yapılan Subaşı Emir Şerafettin hamamından aşağısı Akşehir Gölüne kadar uzanan meşhur Şubaşı Bağları vardı. Meşhur eşkıya Katırcı oğlu Mehmet 1649 yılında Akşehir’e gelip avanesi ile çadırını kurup, halkı soymuştur.
19.asrın sonuna kadar şehrin merkezi, sosyal ve idari kurumları Çınar Altı Camisi ile Seydi (Anıt) Mahallesi arasında idi. Belediye Başkanı olunca geleceğe dönük modern bir şehir imar planı yaptırmıştır. 1886 yılında Belediye hizmet binasını yaptırarak, şehrin gelişimini sağlamıştır.
2.Demir Yolu ve tesisleri: Bağdat Demir Yolu olarak bilinin Demir Yolu Akşehir’den 1895 yılında geçmiştir.Tren İstasyon binası ve tesislerinin yapımını sağlamıştır. Ayrıca günümüzdeki İstasyon caddesini açarak ulaşımı sağlamıştır.
3.İktisadi ve Ekonomik Faaliyetleri: Akşehir Ahi Teşkilatını aktif hale geliştirerek ileride kurulacak Akşehir Bankası’nın kuruluşunun zemini hazırlamıştır,
4.Belediye Binası: Osmanlı Döneminde ilk kurulan belediyelerden olan Akşehir Belediyesi 1854 yılında kurulmuş. Günümüze gelen en eski belediye binası Belediye Başkanı Mustafa Bey (Bostan Bey) tarafından 1886 yılında yaptırılmıştır.
Büyük Türk Milletinin yeniden doğuşunun gerçekleştiği Büyük Taarruz planlarının değerlendirildiği Garp Cephesi Karargahı 1337/1921 tarihinde bu binada kuruldu.
Kaynak: Dr. Muharrem Bayar-Akşehir Tarihi
