Yazmak istersin, gazeteler, kitaplar, dergiler derken, iki cümleyi yan yana getiremezsin, Mevsimlerden Temmuz, hava sıcaklığı kırkları gösterir. Her yanın terdir. Yorgunsundur. Adım atasın gelmez. Hele ki yazmak. Kafanın içi allak bullak, yürüyeyim dersin yürünmez, oturayım dersin oturmazsın. Öyle bir zaman öyle bir andır.
Temmuz günleri öylesine sıcak, bungun, bunaltan bir hava. Evlere, odalara sığamıyor insan. İş var, çalışmak öyle mecburen. Mesai bitse, ev sıcak, evden sokağa çıksan öyle. Sokağa çıkayım diyorsun sokak daha da beter.
Hangi gazetede gördüm, nereden gözüme ilişti bilmiyorum. Öyle sıkıcı bir konuda yazmak istemem ya rayiç bedel diye bir konu gözüme ilişti.
Emlak adı üstünde taşınmaz mal demektir. Taşınamayan bir yerden bir yere götürülemeyen, ne olabilir? Ev, arsa, daire, villa, iş yerleri dükkân gibi. Rayiç ise bir malın, taşınmazın piyasa değeri. Piyasa ise o taşınmazın alıcı ve satıcı arasında anlaşmaya vardıkları durum. Bir evin bulunduğu mahallede yapılış yılına göre, konumuna göre alıcı ve satıca tarafından belirlenebilen fiyatı. Arsa Rayiç Bedeli belediyeler tarafından belirlenen bir metrekarelik alanın resmi asgari değeri olarak belirtilebilir. Her sene; mahalle, sokak ve cadde bazlı olarak belirleme yapılır. Emlak vergisi başta olmak üzere çoğu resmi işlem sırasında birincil hesaplama değeri olarak kullanılır. Bulunan yer evin durumu, bina yaşı, konum, merkezi yerlere yakınlık gibi hususlar değerlendirmeye esastır. Daire ve konutlar için de bu işlem oldukça basittir. Belediyelerden, e-Devlet üzerinden ya da aynı bölgede bulunan benzer yapıların fiyat araştırması yapılarak öğrenilebilir.
Vergi ve harçlar için de rayiç bedelden belirli yüzdeler alınabilir. Alım, satım işlemlerinde tapu harcı, bu tutara göre hesaplanır. Hem alıcı %2 hem de satıcı %2 yani toplamda %4’lük bir oranı, tapu harcı olarak öder. Bunun yanı sıra emlak vergisi de alınır. Konutlar için %0.01, iş yerleri için %0.02 olarak rayiç bedelin belli bir oranına göre emlak vergisi alınır.
Rayiç bedel alma, tapuda önem arz eder. Tapu harcının hesaplanmasında kullanılan bilgi, alıcı ve satıcının ödeyeceği miktarı belirler. Satış fiyatı, belirlenen tutardan daha düşük olamaz. Bu sebeple vergi ve tapu harcı gibi işlemler sırasında ödenecek ücret konusunda belirleyicidir. Yıllık olarak ödenmesi gereken vergi tutarının belirlenmesi için referans noktasıdır.
Rayiç bedel değer aracıdır. Resmi işlemlerde işimize yarar. Vergi ve harçlar buna göre hesaplanır,
Taşınmazlar için ilçe belediyeleri, Emlak Vergisi Kanunu’na göre 4 yılda bir olmak üzere düzenleme yapar. Aynı zamanda bu değerleri de ilçe belediyelerince oluşturulan bir komisyon belirler.
Rayiç yüksekse avantaj sağlarken vergi ve harçlarda mali yükümlülük artabilir.
Emlak rayiç değerine itiraz ise belediyenin belirlemiş olduğu değere “bu bedel yüksek “diyerek itiraz edilebilir, bu dilekçe Belediyeye ve Vergi mahkemesine sunulabilir.
Belediyeye itiraz ettin, dilekçe yazdın, netice çıkmadı. O zaman ne yapılacak? Bir sonraki aşama ise Vergi Mahkemesi’ne dava açılır ve Davalısı Belediye Başkanlığı (emlak ve istimlak müdürlüğüdür)
Dava direk olarak vergi mahkemesine açılır ki 2576 sayılı kanunun madde 6. Gereği “vergi resim harç ve benzeri mali yükümlülükler bunlara ilişkin zam ve cezalar hakkında açılacak davalara bakar) Belediyeden alınan rayiç karar tebliğinden itibaren 30 gündür
Burada önemli alan konu aynı bölgede bulunan benzer taşınmazların satış değerleri ile kıyaslandığında fahiş oranda yüksek olmasıdır. Hakkaniyetsiz olması ve emlak vergi yükü getirmesidir. (Danıştay 9.Dairesi E 2015/6532 2017/2143)
Nereden okudum ya da nereden aklıma geldi? Bir kanun kitabında mı gördüm bir gazete başlığında mı bilmiyorum, emlaktı, yok vergisi, yok algısıydı derken kendimi sokakta buluyorum, bir gölgelik bulacağım, bir serinlik. Saate bakıyorum, altı buçuk olmuş, alev yüzümü yalıyor, anıt alanına kadar yürüyeceğim, belki parka girerim, belki de sıcaktan dayanamam bir çay ocağının gölgeliğinde serinlerken soğuk bir su içerim, artık hayırlısı…