Mehmet Koç
Ünlü gezgin EvliyaÇelebi’nin yolu Akşehir’e de düşer ve burayı da gezdiği diğer yerler gibi otatlı üslubu ile anlatır.
Evliya Çelebi, 9Haziran 1638’de ilk olarak Akşehir’e gelmiştir. Seyyah Çelebi 1640’lı yıllardaiki kez daha Akşehir’e gelmiş, bazı gelişlerinde durmadan yoluna devam etmiş,son gelişinde Akşehir ve Nasreddin Hoca’yı uzun uzun anlatmaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamesindeki bu kısmınNasreddin Hoca’yı anlatan bölümünü daha önce ele almıştık. Burada Akşehir veAkşehir kalesi hakkında yazdıklarını günümüz Türkçesi ile aktaralım:
“SİNHİSARYANİ AKŞAR KALESİ NİTELİKLERİ
Ama halkın benimsediği Akşehir’dir. Bazıları Ahşehirderler, Bazı Türkler, Ahşer derler, bazıları da Akşâr derler. Burada yaşayanlarTürkistan şehirlerinden olduğu için köyden köye özel lehçeleri vardır. Anadoluşehirlerindendir. Ve kalenin yapımcısı Bizans İmparatorunun kızı Sine adlıbirisi Krala burasını inşaa ettirdiği için Bizans tarihçileri Sinehisar derler.Konya’nın kuzeyinde bulunup Konya yönünde üç günde varılabilir. Devrin coğrafyacılarınagöre on yedinci yönetim merkezinin ortasında olduğundan iklimi soğuktur. Enlemi(---) ( ---) ve boylamı ( ---) saat, ( ---) derece ve ( ---) dakikadır ama yazıyaz ve kışı kıştır.
Yıl 1391 tarihinde Yıldırım Han, Akşehir’i Karamanoğullarıeşkıyalarının ellerinden alıp Müslüman hacıların yollarını güvenli halegetirdi. Süleyman Han’ın yazılı talimatıüzerine hala Karaman eyaletinin sancakbeyi yönetimindedir. Padişah toprağındanpadişah tarafından verilen 190.500 akçedir. 500 asker ile şehri yönetip senelik 20 kese hasılat elde edip seferekatılırlar. Sancağında zeamet sahipleri 16 ve tımar toprağı sahipleri 122 askerbesleyip sefer zamanı sekiz yüz asker olup paşası ve alay beyi bayrağı altındasefere giderler.
Askeri alayınyöneticisi, alay komutanı ve yüzbaşısı vardır ve yüz elli akçe değeri ile temizbir kazadır. Ara sıra üç yüz akçe ile sadaka verilir. Makamları yüksektir. Toplam(---) adet nahiye ve köylerinden kadısına senelik sekiz kese gelir verilir.Müftüsü, nakîbü'l-eşrâfı (seçkin insanların başı), ileri gelenleri, değerlizenginleri çoktur. Kapıkulu ordusununbaş subayı, yeniçeri serdarı, şehri yönetenin vekili, şehrin belediye memuru veşehrin emniyet teşkilatı yöneticisi vardır fakat kalesi bir tepe üzerindeolduğundan fethi sırasında zorluk çekildiğinden haraptır. Onun için dizdarı(kale komutanı) ve kaleyi koruyan askerleri yoktur. Ama şehir “Direkli İremBağları” gibi bir ağaçlık ve yeşillik içinde toplam (---) örtülü (---) adet ikikatlı ve tek katlı güzel evlerden meydana gelmiştir. Toplam (---) adet mahalleve (---) adet camii vardır.
Bunlardan başka (-----) mescitleri vardır. Hepsi (---) adet tekke vardır. Tamamı (---)medrese bulunmaktadır. İçerisinde (---)sıbyan mektebi vardır. Tamamında (---) aşevi imaretleri bulunmaktadır.Tamamında (---) adet çarşı vardır. Bütün değerli şeyler bu güzellik pazarıiçinde mevcuttur.
Beğenilenlerinden;Akşehir'in al yanaklı tebekani elması herkes tarafından bilinir. Tamamı(---)adet gönül açan hamamı vardır. Hepsi (---) adet kervansarayı yani otelivardır. Tamamı(---) adet hayat suyuçeşmeleri vardır.
Suyu ve havası tatlı olduğundan sevilen erkekleri vesevilen kadınları sağlam vücutlu olup Akşehir’in sevilen tebekani elması gibial yanaklı güzelleri vardır. Her nekadar olsa da Türk şehirlerindendir amma ulumaları, Salihleri, ileri gelenlerideğerli elbiseler giyen muhteşem adamları vardır. Hepsi tüccar, hizmet ehli vesanat ehli adamları garipleri severler. ( ---)”
Kaynak: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, GünümüzTürkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya- Kayseri- Antakya-Şam-Urfa-Maraş Sivas- Gazze- Sofya- Edirne 3. cilt 1. kitap İstanbul, Yapı KrediYayınları
Not: Günümüz Türkçesineaktarılırken eksik ve hatalı aktarmalar tarafımdan orijinali ilekarşılaştırılarak yeniden düzenlenmiştir.
